Huiselijk geweld is een groot probleem. Als je er zelf als kind mee te maken hebt gehad, is de kans aanwezig dat je hier op een later moment in je leven ook weer mee te maken krijgt. Dit keer misschien wel vanuit een heel andere positie als waar je je eerder in bevond. Die cirkel van geweld doorbreken is lastig, maar het kan wel. Tijdens haar college over intergenerationeel huiselijk geweld vertelt Prof. Dr. Majone Steketee hoe je ervoor kan zorgen dat er een duurzame, veilige thuissituatie ontstaat.
Uit schattingen blijkt dat in Nederland tussen de 90.000 en 127.000 kinderen te maken krijgen met mishandeling. Denk hierbij naast fysieke mishandeling ook aan psychische mishandeling, emotionele verwaarlozing en seksueel misbruik. Jaarlijks overlijden er 40 kinderen als gevolg van kindermishandeling en nog eens 50 kinderen lopen hersenletsel op. Daarbij zijn er ook nog 100.000 kinderen getuige van partnergeweld tussen de ouders.
Dit zijn heftige cijfers, waaruit blijkt dat geweld achter de voordeur van grote invloed is in Nederlandse huishoudens. Het is dus van belang dat dit wordt aangepakt om deze cijfers terug te dringen. Om huiselijk geweld tegen te gaan, volgt Steketee vanuit een onderzoeksprogramma langdurig 1200 gezinnen die gemeld zijn bij Veilig Thuis. Vanuit dit programma wordt er gekeken naar of het geweld stopt, welke gezinnen het patroon weten te doorbreken en of ouders vervolgens weer in staat zijn om zelf hun kinderen op te voeden.
Vooral het doorbreken van het patroon is cruciaal om huiselijk geweld te verminderen. Hoewel geweld niet per definitie leidt tot herhaling, pleegt een op de drie slachtoffers van geweld later zelf weer geweld binnen het eigen gezin. Een op de zes pleegt geweld tegen anderen en een op de acht pleegt seksueel geweld. Tweederde van de slachtoffers weet de cirkel overigens wel te doorbreken.
Er zijn verschillende theorieën die uitleggen wat de gevolgen kunnen zijn van huiselijk geweld. Prof. Dr. Steketee licht er een aantal toe.
Hechtingsstoornis
Kindermishandeling leidt tot problemen in de hechting met de ouder(s). Dit heeft er vooral mee te maken dat ouders voor kinderen een bron van veiligheid zijn. Wanneer er kindermishandeling plaatsvindt, wordt de bron van veiligheid ook een bron van gevaar. Deze dubbele houding leidt tot een onveilige of afwerende gehechtheid. Een kind kan zich vastklampen aan de ouder of juist zo zelfstandig mogelijk worden en afstand nemen van de ouder. Van de 1200 gezinnen die Steketee volgt, is er bij 47% sprake van onveilige hechting tussen ouders en kind.
Zie hier de toelichting van Majone over deze theorie.
Emotionele onveiligheid
Kinderen vertonen 4 basale reacties op het geweld dat zij thuis aanschouwen. Ze worden bang/verdrietig, boos, vermijden de situatie, of proberen de ouders te troosten/af te leiden. Zelfs bij baby’s zijn deze basale reacties al waar te nemen. Zo kan een baby overmatig gaan slapen om niet continue het geweld te hoeven ervaren. De basale reacties die een kind heeft in een geweldssituatie wordt steeds sterker en de reactie komt sneller terug. Zo kunnen kinderen deze gedragingen ook op school gaan vertonen, wanneer zij zich daar ook in een stressvolle situatie bevinden. Van de 1200 gezinnen die Steketee volgt, is er bij 51% sprake van emotionele onveiligheid bij de kinderen.
Zie hier de toelichting van Majone over deze theorie.
Traumatheorie
Als je heel lang in spanning zit, levert dat stress op. Een beetje stress op zijn tijd kan geen kwaad, maar als het continue aanwezig is kan dit zeker wel kwaad. Er is dan sprake van toxische stress. Om trauma’s bij kinderen te kunnen voorkomen of zo veel mogelijk te beperken, is het belangrijk om te kijken naar de ouders. Wat speelt er bij hen? Wat is er in het verleden gebeurd? Het trauma van de ouder houdt namelijk een direct verband met het trauma van het kind. 40% van ouders heeft zelf geweld meegemaakt in het gezin waar zij in opgroeiden en meer dan 15% heeft zelf traumaklachten. Van de 1200 gezinnen die Steketee volgt, heeft 33% klinische traumaklachten en ervaart ruim 20% posttraumatische stress.
Zie hier de toelichting van Majone over deze theorie.
Uit deze theorieën blijkt dat huiselijk geweld op de lange termijn dus veel invloed kan hebben en ook van generatie op generatie kan worden doorgegeven. Toch kunnen de nadelige gevolgen wel degelijk beperkt worden. Het is nooit te laat om in te grijpen en om een kind een veilig gevoel te geven.
Uit eerdere onderzoeken blijkt dat melden werkt. Wanneer het taboe wordt doorbroken, heeft dit een remmend effect op het geweld. Dit heeft direct invloed op de kinderen, bij wie de klachten afnemen en de emotionele veiligheid en hechting toenemen. Als hulpverlener is het van belang om het geweld aan te pakken en niet alleen maar te kijken naar de factoren die aan het geweld ten grondslag liggen. Zo dient er altijd een veiligheidsplan gemaakt te worden, zodat het geweld stopt. Daarna kan er een herstelplan gemaakt worden om het trauma te verwerken, de hechting te herstellen en een stabiele veiligheid en omgeving te creëren.
Omdat het bij huiselijk geweld gaat om een complex probleem, moet de onderliggende problematiek goed bestudeerd en aangepakt worden. Daarbij is het van belang om het kind centraal te zetten als hulpverlener. Geef naar het kind toe aan dat dit geen normale situatie is, daarmee doorbreek je het isolement van het kind en het gezin.
Ook de ouder behoeft ondersteuning. Bied informatie over wat mishandeling is en wat het met het kind doet. De ouder heeft die kennis nodig om de kinderen te helpen met herstellen. Daarbij kun je de ouders helpen met het bespreken van het geweld richting de kinderen. Leer ouders luisteren naar hun kinderen en zie hen niet alleen als verantwoordelijke, maar ook als mens. Bouw het vertrouwen op en sta naast de ouder. Het is een zware klus, maar met elkaar is het taboe te doorbreken.